Woningen in de Kalishoek zijn klaar, de bewoners zijn dit keer zeker geen zigeuners of vagebonden.



Het moment van het ontstaan van de Kalishoek in het Ginneken is niet precies vast te stellen. In ieder geval bestond hij al in 1755. Adriaen van Ham verkocht er toen een deel van zijn huis, gelegen aan de noordzijde van het straatje ‘op de hoek van de Ginnekense Steenweg’ (later is de naam veranderd in de Ginnekenweg). Het pand stond dus op de plaats waar woninginrichting C. de Kort was gevestigd en sinds enkele jaren Makelaardij ‘Les Dunes’.

Het gebruik van de naam Kalishoek komt (met een aantal varianten) in diverse plaatsen in Nederland en België voor, onder andere in Zevenbergen en Oudenbosch. De Meesstraat in Brugge heette vroeger Calisstraete. Dat brengt ons direct op de vraag waar de naam Kalishoek vandaan komt. Verondersteld wordt dat de naam is afgeleid van het Zigeunerwoord “kalo”, dat zwart, zigeuner betekent. Oorspronkelijk is een Kalishoek dus een oord, waar lieden van laag allooi, vagebonden zich hebben gevestigd.

De Ginnekense Kalishoek wordt officieel al in 1755 in de stukken genoemd…

Een oud spreekwoord zegt: “Wanneer de Kaelis werd een Heer, Sijn grootheijt kendt geen kleynen meer”. Een latere, meer bij onze tijd horende versie zegt: “Als niet komt tot iet, kent iet zich zelve niet”. Het is dat Adriaen van Ham uit de Kalishoek die in 1755 (geregistreerd) een deel van zijn huis heeft verkocht en ons daarmee een aanwijsbaar aanknopingspunt heeft gegeven van de aanwezigheid van de Kalishoek. Ver daarna ontbreken vrijwel alle gegevens over dit stukje Ginneken. Het is pas in 1900 dat de draad weer kan worden opgepakt. Aan de noordkant van de Kalishoek stonden toen drie huizen die er nu nog staan. De zuidkant van het toen smalle straatje werd grotendeels bepaald door een reeks kleine armoedige huisjes (zie foto) met een benedenverdieping met een schuin dak er op.

Door een uit twee delen bestaande voordeur kwam je ineens in de kleine woonkamer. Het straatje was zo smal dat het, behalve voor fietsers, voor al het andere verkeer verboden was. Rond die tijd was de automobiel in opkomst en in 1927 vatte de heer A. Staal senior het plan op om achter de kleine huisjes in de Kalishoek een garage te bouwen. De voorkant van het pand grensde aan de Wilhelminastraat (nu Ginnekenweg). Het statige pand werd bewoond door de Zusters Karmelietessen die een nieuw onderkomen kregen aan de (nu) Generaal Mackzekstraat. Ad Staal senior zag wel wat in het pand. Een deel van de benedenverdieping werd uitgebroken om plaats te maken voor een garagebedrijf. In de achter het pand gelegen tuin, grenzend aan de Rozenlaan, werden aan beide kanten in totaal eenendertig garageboxen gebouwd.

Direct in het begin van de oorlog namen de Duitsers alle auto’s mee…

In het begin werden in het garagebedrijf van Ad. Saal hoofdzakelijk Amerikaanse auto’s verkocht: Durant, Peerles, Graham Paige, Auburn, Dodge en De Soto. Allemaal merken (zie foto) die al lang niet meer bestaan, maar nu stuk voor stuk een vermogen waard zouden zijn. Pas in 1937 begon het bedrijf het merk Fiat te verkopen. Toen in 1940 de Tweede Wereldoorlog was uitgebroken werden alle auto’s door de Duitsers in beslag genomen. Er volgden voor iedereen vier rampzalige oorlogsjaren tot het Ginneken op 18 oktober 1944 door de Polen werd bevrijd. Het ‘weer vrij zijn’ was voor Ad Staal alleen al een grote stimulans om een nieuwe start te maken. Alleen het voor de oorlog gebezigde taxivervoer werd niet meer opgestart. Wel werd er in 1948 een modern smeerstation gebouwd, in 1956 gevolgd door een grote verbouwing.

De voorgevel aan de Ginnekenweg werd volledig vernieuwd en inpandig (zie foto) kwam er een grote showroom. Ook de achterbouw en de tweede verdieping werden in 1956 gerealiseerd. In 1942 was het dorp Ginneken door Breda geannexeerd. De Bredase gemeenteraad stelde op 12 maart 1958 een nieuwe rooilijn vast voor de voorgevels van de huizen in de Kalishoek. Het gevolg was dat de niet meer in de tijd passende kleine huisjes aan de noordkant van de Kalishoek moesten worden afgebroken. Dat stelde de inmiddels aangetreden Ad Staal junior in staat om zijn garage flink uit te breiden tot aan de nieuwe rooilijn in de Kalishoek. Vanaf die tijd is Autobedrijf Staal zo’n vijftig jaar in de Kalishoek de beeldbepalende factor geweest.

Het pand werd uiteindelijk gesloopt voor het bouwen van luxe woningen…

In het jaar 1982 werd de garage verkocht aan Herman Vriens, die er een Ginnekens filiaal van zijn in Breda gevestigde bedrijf “Vriens Autocenter” opende. Twaalf jaar later (1994) vertrok Vriens Autocenter er weer en verloor het pand, mede om de steeds strengere milieuregels, haar garagefunctie. De indeling van het gebouw als garage voorkwam dat zich serieuze gegadigden aandienden om het op een andere wijze te benutten. Daarbij kwam, dat door de jaren heen de grond zodanig was vervuild dat eerst een grote grondsanering nodig was die een aanzienlijk bedrag zou kosten. Er ontstond een zeven jaar durende strijd over de vraag wie dit zou moeten gaan betalen. Ondertussen werd het gebouw na te zijn aangepast tijdelijk als school gebruikt voor bezigheden voor jongeren en als opslagruimte. Uiteindelijk werd het pand gekocht door BAM Wilma BV die het in 2001 liet slopen.

Er werden aan de noordelijke kant van de Kalishoek zeven luxe woningen gebouwd. Ieder met twee verdiepingen en een schuin dak. Aan de kant van de Ginnekenweg is op de begane grond over heel de lengte een commerciële ruimte gerealiseerd met daarboven in twee bouwlagen acht appartementen. De entree van deze appartementen bevindt zich aan de Kalishoek, zodat deze van drie naar achttien woonadressen is uitgebreid. Door de eeuwen heen heeft de Kalishoek zich van een smal armoedig straatje ontwikkeld tot een straat die een redelijke welstand doet vermoeden. De bewoners van de Kalishoek (van de drie huizen die er al stonden) hebben om diverse redenen met ongeduld gewacht op het realiseren van de nieuwbouw.

Een bijeenkomst om kennis met elkaar te maken werd in 2001 afgesproken…

Zoals gezegd is de Kalishoek voor het eerst in haar bestaan een “echte straat” geworden met een behoorlijk aantal extra nieuwe bewoners. Om in redelijkheid enige grip te krijgen op de overlast die in de bouwperiode onvermijdelijk zou worden ondervonden, werd in 2001 het straatcomité Kalishoek opgericht. Op een positieve wijze werd er contact onderhouden tussen firma BAM en de bewoners, waarbij de eerste de bewoners stipt op de hoogte hield van de ontwikkelingen. Ook werden de (nieuwe-) bewoners betrokken bij het op een feestelijke wijze leggen van de eerste steen. Een van de eerste besluiten van het straatcomité Kalishoek was dat als de nieuwe bewoners hun woning zouden betrekken, er een feestelijke welkom zou worden georganiseerd om kennis met elkaar te maken. De organisatie is ter hand genomen.