Canadezen bevrijdden de Ginnekenmarkt, trokken toen over de Baronielaan verder naar Princenhage



Sinds de bevrijding van Ginneken op 29 oktober 1944 is er terecht veel gesproken en geschreven over de Polen van de 1e Poolse Pantserdivisie. Door een gezamenlijke inspanning van Poolse, Canadese, Britse en Amerikaanse divisies werd West-Brabant bevrijd. Op 9 november 1944 was met de bevrijding van Moerdijk het karwei geklaard. Op 15 november 1944 droegen de Engelsen en Canadezen het gebied over aan de Polen en trokken strijdend verder in de richting van Duitsland.

Eind maart, begin april 1945 vertrokken ook de Polen uit West-Brabant om deel te nemen aan de bevrijding van delen van de provincies Drenthe en Groningen. Door hun relatief lange verblijf in West-Brabant konden gedachten ontstaan, dat de bevrijding van het Ginneken en heel West-Brabant een vrijwel Poolse aangelegenheid is geweest. Ook het feit dat de Poolse militairen bij ons een relatief lange rustpauze hebben gehouden heeft dat in de hand gewerkt. Dat er op 3 mei 1995 in het Ginneken aandacht is besteed aan Canadezen in hun rol als (mede) medebevrijders van het dorp aan de Mark, was een goede zaak maar in zekere zin ook een toeval.

Na vijftig jaar kregen de Canadezen alsnog hun herinneringstegeltje…

Aanleiding was het bezoek van Canadese veteranen van de 'First Hussars' en hun familieleden aan Breda. Daaraan werd een plezierig bezoekje aan het Ginneken gekoppeld. Het gezelschap werd op woensdag 3 mei 1995 in Ginneken ontvangen in de KJM-zaal achter het voormalige klooster Sint-Frans aan de Ginnekenweg. Annex-50 vervaardigde in samenwerking met Ton van der Wildt van het Ginnekens Nieuwsblad een herinneringsboekje met het verhaal van de Canadese deelname aan de bevrijding van Ginneken. Ook werd er door Annex-50 ter herinnering aan de bevrijding een fraai herinneringstegeltje gedrukt dat, zij het vijftig jaar later, aan de bevrijders van toen cadeau werd gedaan. Hierna het relaas over de opmars vanaf de landing in Normandië tot ver in Duitsland door de geallieerden.

Het was een strijd van eenheden van de infanterie, cavalerie (tanks), verkenningseenheden en ondersteunende wapens. Ook dienstvakken als artillerie, genie, verbindingsdienst en transporteenheden werden ingeschakeld. De onderdelen werden samengevoegd op een wijze die afhankelijk was van de op dat moment gegeven gevechtsopdracht. Eenheden of delen ervan werden onder bevel gesteld van andere eenheden. Bij de bevrijding van ons gebied was er daardoor sprake van deelname door diverse geallieerde eenheden van verschillende nationaliteiten. Iedereen beleefde daardoor ‘zijn eigen bevrijding’ en ontmoette ‘zijn eigen’ bevrijders. Het waren momenten om nooit te vergeten. Voor de een was dat een Pool, voor de ander (twee straten verder) een Canadees en weer verder, voorbij de brug, was dat een Engelsman.

Over de Mark kwam een noodbrug, de opmars ging richting Princenhage…

Het is een van de verdiensten van Jos van Alphen, auteur van het boek 'Breda Bevrijd, oktober 1944’, dat de rol van de Canadese brigade bij de bevrijding van het Ginneken alsnog is belicht. Het boek is indertijd uitgegeven door plaatsgenoot Kees Coenders van 'Brabantia Nostra' uit de Vogelenzanglaan 3. Door zeer intensief en bewonderenswaardig speurwerk heeft Jos van Alphen een beeld kunnen schetsen van de opmars van Canadees-Engelse eenheden van Baarle- Nassau tot en met het Ginneken. De diverse aanvullende en uiteraard subjectieve ooggetuigenverslagen heeft hij op de juiste wijze weten te evalueren. Zoals bekend hervatte de 1e Poolse Pantserdivisie zijn opmars vanuit Baarle-Nassau in de richting van Oosterhout. Bij Gilze werd afgebogen richting Breda om, via Dorst en Bavel, Ginneken en Breda te bereiken. De Canadese Brigade (onder bevel van de Poolse divisie) rukte op via Ulicoten, Chaam en Ulvenhout.

Ulicoten werd op 29 oktober 1944 om tien uur 's ochtends zonder enige tegenstand bevrijd. De opmars naar Chaam verliep zonder problemen. Op de 29ste oktober 1944 werd de opmars voortgezet en in de ochtend werd Ulvenhout bevrijd. Enige uren later maakten infanteristen contact met de Polen die Ginneken hadden bevrijd. De Duivelsbrug over de Mark was na een bombardement op 'Bad Wörishofen' (vrijdag 13 oktober 1944) zwaar beschadigd en kon daardoor niet door de Canadese Shermantanks worden gebruikt om de Mark over te steken. Een zo genoemde brugleggende tank van de genie loste dat probleem op door een noodbrug aan te brengen. Een eskadron tanks van de gevechtsgroep White namen posities in nabij het Mastbos. Daarna passeerde de gevechtsgroep Gor de Duivelsbrug in hun opmars in de richting van Princenhage.

Op 11 november op hun nationale feestdag liepen de Polen hun parade…

De Canadezen parkeerden hun tanks bij het Mastbos en op het laatste stuk van de Baronielaan. Er waren daar ook goede mogelijkheden om de manschappen tijdelijk in te kwartieren. Ook kwamen er Canadese tanks te staan bij Mariëndal in de Duivelsbruglaan met (toen nog de oude villa, op de plaats waar nu de domineeswoning staat) als onderkomen. De brigadestaf werd, met medewerking van moeder overste van het Laurensziekenhuis, in villa Valkrust aan de Ulvenhoutselaan ondergebracht. De Canadese soldaat F. Kelly sneuvelde bij de bevrijding van Ulvenhout, en vond er op het R.K. begraafplaats een laatste rustplaats. In het oorlogsdagboek staat nog een melding van een gesneuvelde militair, een Sherbrooke Fusselier, echter zonder naam en plaatsaanduiding.

Achteraf bleek het trooper Frank Halvorson te zijn. Hij raakte gewond en overleed op dezelfde dag, 19 oktober 1944. Samen met twee Polen kreeg hij een tijdelijk graf in Boeimeer. Hij werd op 6 november 1944 herbegraven op de begraafplaats Zuylen in Breda. Later werd zijn stoffelijk overschot overgebracht naar de Canadian War Cemetery in Bergen op Zoom. Tijdens de bevrijding van Ginneken en Breda kwamen veertig Polen om het leven. De Engelsen en Canadezen liepen op 2 november 1944 in Breda een overwinningsparade. De Polen waren daar niet bij die waren nog aan het vechten. Pas nadat zij op 9 november 1944 Moerdijk hadden bevrijd, konden ze zich opmaken voor hun parade in Breda. Dat gebeurde op 11 november 1944, hun nationale feestdag. Heel Breda liep uit.

Boek over de bevrijding van Ginneken- Over de bevrijding van het Ginneken leest u alles in het boek ‘Vijftig jaren na de oorlog '40- '45’ dat is uitgegeven door Stichting Annex-50-Ginneken. > hier < als u aan de weet wilt komen hoe en waar u dit boek en de andere boeken in de serie Ginnekense boeken kunt kopen.